3-4. อิฏฺฐธมฺมสุตฺตาทิวณฺณนา

[73-74] ตติเย วณฺโณติ สรีรวณฺโณฯ ธมฺมาติ นว โลกุตฺตรธมฺมาฯ จตุตฺเถ อริยายาติ อโปถุชฺชนิกาย, สีลาทีหิ มิสฺสกตฺตา เอวํ วุตฺตํฯ สาราทายี จ โหติ วรทายีติ สารสฺส จ วรสฺส จ อาทายโก โหติฯ โย กายสฺส สาโร, ยญฺจสฺส วรํ, ตํ คณฺหาตีติ อตฺโถฯ

5. มิคสาลาสุตฺตวณฺณนา

[75] ปญฺจมสฺส อาทิมฺหิ ตาว ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ ฉกฺกนิปาเต วุตฺตเมวฯ ทุสฺสีโล โหตีติอาทีสุ ปน ทุสฺสีโลติ นิสฺสีโลฯ เจโตวิมุตฺตินฺติ ผลสมาธิํฯ ปญฺญาวิมุตฺตินฺติ ผลญาณํฯ นปฺปชานาตีติ อุคฺคหปริปุจฺฉาวเสน น ชานาติฯ ทุสฺสีลฺยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌตีติ เอตฺถ ปญฺจ ทุสฺสีลฺยานิ ตาว โสตาปตฺติมคฺเคน ปหียนฺติ, ทส อรหตฺตมคฺเคนฯ ผลกฺขเณ ตานิ ปหีนานิ นาม โหนฺติฯ ผลกฺขณํ สนฺธาย อิธ ‘‘นิรุชฺฌตี’’ติ วุตฺตํฯ ปุถุชฺชนสฺส สีลํ ปญฺจหิ การเณหิ ภิชฺชติ ปาราชิกาปชฺชเนน สิกฺขาปจฺจกฺขาเนน ติตฺถิยปกฺขนฺทเนน อรหตฺเตน มรเณนาติฯ ตตฺถ ปุริมา ตโย ภาวนาปริหานาย สํวตฺตนฺติ, จตุตฺโถ วฑฺฒิยา, ปญฺจโม เนว หานาย น วฑฺฒิยาฯ กถํ ปเนตํ อรหตฺเตน สีลํ ภิชฺชตีติ? ปุถุชฺชนสฺส หิ สีลํ อจฺจนฺตกุสลเมว โหติ, อรหตฺตมคฺโค จ กุสลากุสลกมฺมกฺขยาย สํวตฺตตีติ เอวํ เตน ตํ ภิชฺชติฯ สวเนนปิ อกตํ โหตีติ โสตพฺพยุตฺตกํ อสฺสุตํ โหติฯ พาหุสจฺเจนปิ อกตํ โหตีติ เอตฺถ พาหุสจฺจนฺติ วีริยํฯ วีริเยน กตฺตพฺพยุตฺตกํ อกตํ โหติ, ตสฺส อกตตฺตา สคฺคโตปิ มคฺคโตปิ ปริหายติฯ ทิฏฺฐิยาปิ อปฺปฏิวิทฺธํ โหตีติ ทิฏฺฐิยา ปฏิวิชฺฌิตพฺพํ อปฺปฏิวิทฺธํ โหติ อปจฺจกฺขกตํฯ สามยิกมฺปิ วิมุตฺติํ น ลภตีติ กาลานุกาลํ ธมฺมสฺสวนํ นิสฺสาย ปีติปาโมชฺชํ น ลภติฯ หานาย ปเรตีติ หานาย ปวตฺตติฯ

ยถาภูตํ ปชานาตีติ ‘‘โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา ปญฺจวิธํ ทุสฺสีลฺยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌตี’’ติ อุคฺคหปริปุจฺฉาวเสน ชานาติฯ ตสฺส สวเนนปิ กตํ โหตีติ โสตพฺพยุตฺตกํ สุตํ โหติฯ